Pedwar egwyddor craidd Coleg Ffederal Cymraeg wedi ei esbonio

Jane Hutt yn ateb y llythyr agored am Goleg Ffed Cymraeg

Maen dda adrodd fod Jane Hutt, y Gweinidog Addysg, wedi ateb y llythyr agored gan yr academwyr ar fater Coleg Ffederal Cymraeg. Dyma oedd gan Sonia Davies (Swyddog Polisi Addysg Uwch), ar ran Jane Hutt, i ddweud mewn ymateb:

“Diolch am eich llythyr diweddar at y Gweinidog dros Blant, Addysg, Dysgu Gydol Oes a Sgiliau, yn nodi eich safbwyntiau ar nodweddion Coleg Ffederal Cymraeg. Gofynnwyd i mi eich ateb.

Rwy'n nodi'ch awgrymiadau i gael cyfansoddiad annibynnol a strwythur statudol, ac yn nodi pa mor bwysig yn eich tyb chi yw cael Coleg Cymraeg ar sawl safle. Bydd y Gweinidog yn cyhoeddi'r camau nesaf yn fuan tuag at gyflawni ymrwymiad Llywodraeth Cynulliad Cymru yn Cymru'n Un i sefydlu rhwydwaith Coleg Ffederal Cymraeg. Bydd hyn yn adeiladu ar y gwaith y mae'r Grŵp Sector Addysg Uwch Cyfrwng Cymraeg eisoes wedi'i oruchwylio, gan gynnwys cynllun datblygu cenedlaethol cwbl weithredol, datblygiadau i gydweithredu â sefydliadau addysg bellach, Cymrodoriaethau ac Ysgoloriaethau Addysgu, y rhaglen gynefino i staff academaidd cyfrwng Cymraeg newydd a gwefan newydd Mantais.

Yn fuan, bydd Grŵp Llywio'r Coleg Ffederal Cymraeg yn cynnal cynhadledd ymgynghori gyda'i randdeiliaid fel rhan o'i adolygiad o gynnydd a chlustnodi'i gyfeiriad ar gyfer y dyfodol. Hefyd bydd canlyniadau'r gynhadledd hon yn helpu i lywio'n gwaith yn y dyfodol yn y maes hollbwysig hwn i Gymru”

Maen newyddion da clywed felly y bo'r addewid o Goleg Ffederal Cymraeg llawn yn parhau yn fyw ar yr agenda ar hyn o bryd ac fod y llywodraeth yn parhau i weld y modelau rhwydwaith presennol fel camau yn unig tuag at sefydlu Coleg Ffederal Cymraeg llawn ac nid fel yr ateb terfynol. Fodd bynnag dwi'n sicr o'r farn y bod angen parhau i bwyso er mwyn gwneud yn siŵr fod sefydliad statudol annibynnol a chanddo lif arian annibynnol i ddatblygu addysg Cymraeg yn cael ei sefydlu.

Mae ateb Sonia Davies, ar ran Jane Hutt, yn cynnig dau gyfle posib i ni ddwyn perswâd pellach:

(i.) fe grybwylla Sonia am “Grŵp Llywio'r Coleg Ffederal Cymraeg” yn ei hymateb. Mae angen i ni ddarganfod beth a phwy yn union yw'r grŵp yma ac wedi darganfod hynny bydd rhaid achub ar bob cyfle i ddwyn perswâd trwy ohebu a chyfarfod wyneb yn wyneb a'r aelodau. Maen aneglur ar hyn o bryd os mae grŵp ad-hoc yn cynnwys ymgynghorwyr gwleidyddol y Llywodraeth ydy'r grŵp yma neu grŵp cyhoeddus yn cynnwys ffigurau blaenllaw o'r SAU. Un peth sy'n sicr yw na ddylem adael i Addysg Uwch Cymru gael monopoli o ddylanwad ar y grŵp yma a thrwy hynny lesteirio unrhyw ddatblygiadau sylweddol.

(ii.) fe grybwylla Sonia hefyd am gynhadledd arfaethedig i randdeiliaid y Coleg Ffederal Cymraeg arfaethedig. Bydd rhaid pwyso am fwy o fanylion am y gynhadledd yma er mwyn gwneud yn siŵr fod digon o gynrychiolaeth o dŷ cefnogwyr y Coleg Ffederal Cymraeg yn bresennol i gyflwyno'r achos oherwydd maen bur debyg y bydd gelynion y polisi yn gwneud pob defnydd posib o'r gynhadledd hon i ladd yr ewyllys gwleidyddol o bosib am genhedlaeth arall. Maen bwysig i ni ddadlau hefyd bod angen i'r diffiniad o “randdeiliaid y Coleg Ffederal Cymraeg” fod mor eang a phosib fel bod cynrychiolaeth deg gan fyfyrwyr cyfrwng Cymraeg, staff dysgu cyfrwng Cymraeg rheng flaen yn ogystal a chynrychiolwyr o'r gymdeithas sifig yng Nghymru yn gyffredinol yn cael eu cyfri fel “rhanddeiliad” ac nid penaethiaid y SAU presennol yn unig.

Mae'r pwysau i barhau!

Cyflwyno deiseb i Jane Hutt ar fater Coleg Ffederal Cymraeg

Wrth i ni ddisgwyl cyhoeddiad Dydd Iau (03/07/08) gan y Gweinidog Addysg Jane Hutt ynglyn â pholisi Llywodraeth "Cymru'n Un" o Goleg Ffederal Cymraeg, bydd Cymdeithas yr Iaith yn cyflwyno deiseb gyda 1,000 o enwau i'r Gweinidog heddiw yn amlinellu'r hyn a gredwn a dderbyniwyd ers blynyddoedd fel pedair egwyddor graidd Coleg Ffederal Cymraeg. Bydd y ddeiseb hefyd yn cael ei chyflwyno i Bwyllgor Deisebau'r Cynulliad.

Dywedodd Rhys Llwyd (Fi!), Swyddog Ymgyrch Coleg Cymraeg, Cymdeithas yr Iaith:

"Credwn y gellid defnyddio'r pedair egwyddor yma fel meini prawf i farnu os ydy'r Llywodraeth ar y trywydd cywir i wireddu eu haddewid o sefydlu Coleg Ffederal Cymraeg. Credwn fod yn rhaid i Goleg Ffederal gynnwys yr elfennau canlynol:

(i.) Statws statudol a chyfansoddiad annibynnol,
(ii.) Siarter a chylch gorchwyl annibynnol gan gynnwys cyfrifoldeb dros holl addysg uwch cyfrwng Cymraeg Cymru,
(iii.) Llif arian annibynnol — o leiaf £20 miliwn yn y lle cyntaf tybiwn; ac yn olaf
(iv.) Cofrestr myfyrwyr annibynnol, a fydd yn sicrhau bod modd i fyfyrwyr gofrestru gyda’r Coleg Ffederal a gyda’u coleg daearyddol, gan arwain at ymdeimlad o berthyn a pherchnogaeth ohono."

Ychwanegodd Elain Haf, myfyrwraig o Brifysgol Caerdydd:

"I'r rhai diffuant hynny sy'n gofidio y bydd creu Coleg Cymraeg fel sefydliad statudol annibynnol yn rhyddhau'r sefydliadau presennol o'u cyfrifoldebau gadewch i ni gael un peth yn glir. Mi fydd y sefydliadau presennol yn parhau i fod yn ddarparwyr dan unrhyw drefn newydd. Mor debyg yw'r gymhariaeth gyda'r dadleuon yn '79 cyn sefydlu S4C. Sianel Gymraeg v's mwy o ddarpariaeth Gymraeg ar y sianeli Saesneg. Coleg (aml-safle) Cymraeg v's mwy o ddarpariaeth Gymraeg yn y prifysgolion presennol. Mae'n amlwg bellach mai rheidrwydd oedd sefydlu S4C er mwyn datblygu teledu Cymraeg, er bod y BBC yn parhau i fod yn chwaraewr pwysig ym myd darlledu Cymraeg. Yn yr un ffordd, rhaid gweld sefydlu Coleg Cymraeg i ddatblygu addysg Gymraeg, er y bydd y prifysgolion traddodiadol yn parhau i chwarae eu rhan."

Eisoes mae llythyr agored gan dri deg a phump o academyddion blaenllaw sy'n ymarferwyr dydd i ddydd ym maes dysgu cyfrwng Cymraeg wedi ei anfon at Jane Hutt yn amlinellu'r egwyddorion craidd. Mae'r ddeiseb yma law yn llaw â llythyr yr academyddion yn dangos fod yna ewyllys gref yn bodoli i weld y Llywodraeth yn symud ymlaen ac yn sefydlu Coleg Ffederal Cymraeg cyflawn ac nid bwrdd, cwango, neu rwydwaith yn unig.

Coleg Ffederal Cymraeg - rhaid achub ar y cyfle nawr

Yn dilyn cyfarfodydd ddoe (ni ddywedaf ymhle na gyda phwy oherwydd rwy'n parchu preifatrwydd y cyfarfodydd) rwy'n teimlo fel bod yn rhaid dweud gair am Goleg Ffederal Cymraeg eto fyth.

Gan ddisgwyl cyhoeddiad buan gan y Gweinidog Addysg Jane Hutt ynglŷn a pholisi Llywodraeth Cymru'n Un o Goleg Ffederal Cymraeg carwn dynnu eich sylw at yr hyn a gredwn a dderbyniwyd ers blynyddoedd fel pedair egwyddor craidd Coleg Ffederal Cymraeg. Gellid defnyddio'r pedwar egwyddor yma wedyn fel meini prawf i farnu os ydy'r Llywodraeth ar y trywydd cywir tuag at wireddu eu haddewid o sefydlu Coleg Ffederal Cymraeg. Rhaid i Goleg Ffederal gynnwys yr elfennau canlynol:

(i.) Statws statudol a chyfansoddiad annibynnol,

(ii.) Siarter a chylch gorchwyl annibynnol gan gynnwys cyfrifoldeb dros holl addysg uwch cyfrwng Cymraeg Cymru,

(iii.) Llif arian annibynnol — o leiaf £20 miliwn yn y lle cyntaf tybiwn; ac yn olaf

(iv.) Cofrestr myfyrwyr annibynnol, a fydd yn sicrhau bod modd i fyfyrwyr gofrestru gyda’r Coleg Ffederal a chyda’u coleg daearyddol, gan arwain at ymdeimlad o berthyn a pherchnogaeth ohono.

I'r rhai diffuant hynny sy'n gofidio y bydd creu Coleg Cymraeg fel sefydliad statudol annibynnol yn rhyddhau'r sefydliadau presennol o'i cyfrifoldebau gadewch i ni gael un peth yn glir. Mi fydd y sefydliadau presennol yn parhau i fod yn ddarparwyr dan unrhyw drefn newydd. Mor debyg yw'r gymhariaeth gyda'r dadleuon yn '79 gyda sefydlu S4C. Sianel Gymraeg Vs mwy o ddarpariaeth Gymraeg ar y sianeli Saesneg. Coleg (aml-safle) Cymraeg Vs mwy o ddarpariaeth Gymraeg yn y prifysgolion presennol. Maen amlwg bellach mae rheidrwydd oedd sefydlu S4C er mwyn datblygu teledu Cymraeg, er fod y BBC yn parhau i fod yn chwaraewr pwysig ym myd darlledu Cymraeg yn yr un ffordd ac y bod yn rhaid gweld sefydlu Coleg Cymraeg i ddatblygu addysg Gymraeg er y bydd y prifysgolion traddodiadol yn parhau i chwarae eu rhan.

Eisoes mae llythyr agored gan dri deg o academwyr blaenllaw sy'n ymarferwyr dydd i ddydd ym maes dysgu cyfrwng Cymraeg wedi ei anfon at Jane Hutt yn amlinellu y pedwar egwyddor craidd. Yn ogystal, mae rhai cannoedd o bobl wedi torri eu henwau ar y ddeiseb ar-lein, croeso i chi lwybro draw i ychwanegu eich enw chi. Llwyr obeithiaf y bydd y llywodraeth yn achub ar y cyfle unigryw yma i sefydlu Coleg Ffederal Cymraeg ac na fydd y cyfle yn cael ei golli am genhedlaeth arall.

Mae gair wedi mynd i mewn i'r cylchgronau a'r papurau yn dweud yr un peth... efallai i chi synhwyro mae nid di-sail yw'r gofid bellach nad ydym ni yn debygol o weld setliad sy'n anrhydeddu'r pedwar egwyddor craidd yn llawn.

Coleg Ffederal Cymraeg, nid bwrdd (arall) plis Cymru'n Un

Cynhelir Cynhadledd i'r Wasg am 3pm Mercher 28/5 yn uned Cymdeithas yr Iaith ar Faes Eisteddfod yr Urdd

Byddwn yn datgan fod pryder gwirioneddol y bydd Llywodraeth y Cynulliad yn cefnu ar ei addewid i sefydlu Coleg Cymraeg, sy'n rhan sylfaenol o Gytundeb "Cymru'n Un". Yn union fel y mae perygl y bydd y llywodraeth yn ildio i bwysau gan gwmnïau preifat mawr i'w hesgusodi o anghyfleustra Deddf Iaith newydd, y mae hefyd berygl y bydd y llywodraeth yn ildio i bwysau Sefydliadau Addysg Uwch i beidio a newid y statws quo trwy sefydlu Coleg Cymraeg grymus. Yn hytrach na Choleg Cymraeg aml-safle gyda'r holl rym a chyllid i sicrhau darpariaeth lawn o addysg uwch Gymraeg trwy'r sefydliadau ac yn ein cymunedau, y mae perygl na bydd ond cwango bach i di-nod i rannu cyllid bach ychwanegol i sicrhau ychydig o gyrsiau Cymraeg ychwanegol. Mae'r Gymdeithas wedi trafod ein pryderon gyda darlithwyr sy'n gweithio trwy gyfrwng y Gymraeg yn ein Sefydliadau Addysg Uwch, ac y mae'r teimlad mor gryf fel bod 29 o'r academyddion eisoes wedi arwyddo llythyr agored at y Gweinidog Addysg, Jane Hutt, yn mynnu fod y llywodraeth yn cadw at ei haddewid i sefydlu Coleg Cymraeg llawn. Mae'r llythyr at Jane Hutt yn rhestru criteria sylfaenol Coleg Cymraeg, sef:

1. Statws statudol fel sefydliad addysg uwch â chyfansoddiad annibynnol.

2. Siarter annibynnol yn nodi ei gylch gorchwyl, gan gynnwys addysgu ac ymchwil, a darpariaeth addysg uwch cyfrwng Cymraeg Cymru-gyfan.

3. Llif arian annibynnol, yn hytrach na derbyn cyfran o gyllid addysg uwch Saesneg. Yn hyn o beth, galwn ar y llywodraeth i sicrhau llif arian £20 miliwn fan leiaf, £15 miliwn yn ychwanegol at yr hyn a addawyd ym mis Tachwedd 2007.

4. Cofrestr myfyrwyr annibynnol a fyddai’n galluogi myfyrwyr i gofrestru gyda’r Coleg Ffederal Cymraeg yn ogystal ag un coleg penodol fel bod gan y coleg gorff o fyfyrwyr sydd wedi cofrestru ynddo ac yn teimlo perchnogaeth drosto.

Isod mae copi o'r llythyr agored bydd yn cael ei basio ymlaen i Jane Hutt ynghyd ac enwau'r llofnodwyr hyd yma.

Y Llythyr Agored:

Annwyl Weinidog,

Yn dilyn ymrwymiad Llywodraeth Cymru’n Un i sefydlu Coleg Ffederal Cymraeg mae gennym gyfle arbennig yng Nghymru heddiw i wneud gwahaniaeth o bwys i addysg uwch cyfrwng Cymraeg. Ni ellir colli’r cyfle hanesyddol yma i sicrhau bod darpariaeth trwy gyfrwng y Gymraeg yn ein sefydliadau addysg uwch yn cael ei gyd-drefnu’n briodol mewn modd sydd yn ennyn parch y sefydliadau hynny a bod darlithwyr a myfyrwyr yn teimlo bod ganddynt berchnogaeth dros y cynllun. Er mwyn manteisio ar y cyfle hwn, mae'n bwysig bod coleg Cymraeg aml-safle yn cael ei sefydlu yn hytrach na phwyllgor neu fwrdd arall "i ddatblygu addysg uwch Gymraeg". Credwn mai nodweddion hanfodol coleg yw:-

1. Statws statudol fel sefydliad addysg uwch â chyfansoddiad annibynnol.

2. Siarter annibynnol yn nodi ei gylch gorchwyl, gan gynnwys addysgu ac ymchwil, a darpariaeth addysg uwch cyfrwng Cymraeg Cymru-gyfan.

3. Llif arian annibynnol, yn hytrach na derbyn cyfran o gyllid addysg uwch Saesneg. Yn hyn o beth, galwn ar y llywodraeth i sicrhau llif arian £20 miliwn fan leiaf, £15 miliwn yn ychwanegol at yr hyn a addawyd yn eich cynllun a gyhoeddwyd ym mis Tachwedd.

4. Cofrestr myfyrwyr annibynnol a fyddai’n galluogi myfyrwyr i gofrestru gyda’r Coleg Ffederal Cymraeg yn ogystal ag un coleg penodol fel bod gan y coleg gorff o fyfyrwyr sydd wedi cofrestru ynddo ac yn teimlo perchnogaeth drosto.

Dim ond trwy gyfuno pob un o’r pedwar pwynt uchod y gellir creu Coleg Ffederal Cymraeg a fydd yn newid cwrs addysg cyfrwng Cymraeg mewn modd cwbl arloesol. O’u cyfuno, bydd yr uchod yn sicrhau bod y Coleg Ffederal Cymraeg yr un mor annibynnol a safonol a phob un SAU arall yng Nghymru. Ofer fyddai cael sefydliad â chyfansoddiad annibynnol heb sicrhau cyllid digonol ar ei gyfer.

Fel ymarferwr yn y maes pwysaf arnoch i sicrhau bod y pwyntiau uchod yn cael eu gweithredu rhag blaen.

Yn gywir,

Y Llofnodwyr (hyd yma):

- Dr. Delyth Morris, Ysgol Gwyddorau Cymdeithas, Prifysgol Bangor

- Bryn Jones, Canolfan ESRC dros Ymchwil i Ddwyieithrwydd, Prifysgol Bangor

- Enlli Haf Huws Deiliad Ysgoloriaeth ôl-raddedig 'Mantais', Ysgol Gemeg, Prifysgol Bangor

- Dr. Wyn Thomas Uwch-ddarlithydd, Ysgol Gerddoriaeth, Prifysgol Bangor

- Dr William Griffith Ysgol Hanes a Hanes Cymru, Prifysgol Bangor

- Gwenda Rhian Jones Ysgol Gwyddorau Cymdeithas, Prifysgol Bangor

- Dr. Dyfed Wyn Roberts Ysgol Ddiwinyddiaeth ac Astudiaethau Crefyddol, Prifysgol Bangor

- Yr Athro Peredur Lynch Ysgol y Gymraeg, Prifysgol Bangor

- Dr. Angharad Price Ysgol y Gymraeg, Prifysgol Bangor

- Dr Wini Davies Darllenydd mewn Almaeneg, Adran Ieithoedd Ewropeaidd Prifysgol Aberystwyth

- Dr. Iolo ap Gwynn Adran Gwyddorau Biolegol, Prifysgol Aberystwyth

- Dr. Roger Owen Adran Theatr Ffilm a Theledu, Prifysgol Aberystwyth

- Andy Freeman, Adran Theatr Ffilm a Theledu, Prifysgol Aberystwyth

- Charmain S Savill, Adran Theatr Ffilm a Theledu, Prifysgol Aberystwyth

- Liz Fenwick Deiliad Ysgoloriaeth ôl-raddedig 'Mantais', Adran Theatr Ffilm a Theledu, Prifysgol Aberystwyth

- Meilyr Emrys, Deiliad Ysgoloriaeth ôl-raddedig 'Mantais', Adran Hanes, Prifysgol Aberystwyth

- Rhun Emlyn, Deiliad Ysgoloriaeth ôl-raddedig 'Mantais', Adran Hanes, Prifysgol Aberystwyth

- Hywel Griffiths Deiliad Ysgoloriaeth ôl-raddedig 'Mantais', Adran Ddaearyddiaeth, Aberystwyth

- Yr Athro Gruffydd Aled Williams Adran y Gymraeg, Prifysgol Aberystwyth

- Yr Athro Marged Haycock Adran y Gymraeg, Prifysgol Aberystwyth

- Dr. Huw Meirion Edwards Uwch-ddarlithydd, Adran y Gymraeg, Prifysgol Aberystwyth

- Dr. Daniel Williams Adran Saesneg, Prifysgol Abertawe

- Yr Athro Dafydd Johnston Adran y Gymraeg, Prifysgol Abertawe

- Dr. A. Cynfael Lake Uwch-ddarlithydd, Adran y Gymraeg, Prifysgol Abertawe

- Dr. Tudur Hallam Adran y Gymraeg, Prifysgol Abertawe

- Dr. Mererid Hopwood Adran y Gymraeg, Prifysgol Abertawe

- Dr. Simon Brooks Adran y Gymraeg, Prifysgol Caerdydd

- Llion Pryderi Roberts Adran y Gymraeg, Prifysgol Caerdydd

- Dr. Dylan Foster Evans Adran y Gymraeg, Prifysgol Caerdydd

[English Summary: Cymdeithas yr Iaith are launching an open letter which will be sent to Jane Hutt, Education Minister, calling on her to keep her promise of a strong, fully funded Welsh Federal Collage as promised by the One Wales Government and not hold back and establish nothing more than a weak board/quango. The open letter is signed, so far, by 29 leading academics working in the field of Welsh medium education - their names are seen above.]

R. Tudur Jones Vs Cledwyn Hughes

Fe gododd safiad y rhan fwyaf o eglwysi ar gwestiwn ymreolaeth i Gymru erbyn y saithdegau y cwestiwn o briodoldeb i'r eglwysi a'i harweinwyr ymhél a gwleidyddiaeth. Onid creu rhwyg o fewn yr eglwys fyddai sgìl effaith gwneud safiadau a datganiadau gwleidyddol o'r fath? Wel dyma oedd cwestiwn miniog Cledwyn Hughes i R. Tudur Jones a'r cwestiwn a daflwyd yn ôl at yr Ysgrifennydd Gwladol gan R. Tudur Jones. Mae'r ddadl i'w gweld mewn ysgrif yn dwyn y teitl Yr Ysgrifennydd, Y Blaid a'r Eglwysi a gyhoeddwyd yn rhifyn mis Hydref 1967 o'r Ddraig Goch, papur Plaid Cymru. Fe feirniadodd Cledwyn Hughes Bleidwyr am ddod a gwleidyddiaeth i mewn i'r Pulpud ac mae R. Tudur Jones yn ymateb drwy gymharu ei eiriau gyda geiriau o eiddo Hanns Kerrl, Gweinidog Materion Crefyddol llywodraeth Hitler. Mae R. Tudur Jones yn mynd ymlaen i rybuddio y bo sgil-effaith ddifrifol pan fo'r eglwys yn ddywedws am lywodraeth y dydd fel ag yr oedd yr eglwys, ar y cyfan, yn yr Almaen yn y 30au. 'Y mae'n anhygoel fod Mr Cledwyn Hughes sydd ei hunan yn flaenor ac yn bregethwr ac yn fab i weinidog,' meddai R. Tudur Jones, 'mor fyr ei olygon fel ei fod yn chwarae a syniadau fel hyn.'

Fe â R. Tudur Jones ymlaen i bwyntio allan i Cledwyn Hughes, bymtheg mlynedd ynghynt, ddod a gwleidyddiaeth i'r pulpud pan oedd hynny yn gyfleus iddo ef drwy siarad ar destun 'Y Wladwriaeth Les' i Gymdeithasfa'r Eglwys Bresbyteraidd. Meddai R. Tudur Jones eto: 'dyma enghraifft drist o wleidydd yn awyddus i ddefnyddio'r eglwysi Cristnogol pan fo hynny'n hwylus i'w amcan a'i ddelfryd a'i uchelgais ef, ond yn mynd mor bell hyd yn oed ac amau eu hawl i ryddid llafar pan feiddiant feirniadu.' Cred llawer mai nid gwleidyddiaeth o'r rheidrwydd y dylai'r Cristion, a'r Bugail yn enwedig, ei osgoi ond yn hytrach gwleidyddiaeth pleidiol. Fe â R. Tudur Jones ymlaen i holi beth yn union yw gwleidyddiaeth “plaid”? Meddai: 'dim ond mewn gwlad ddarostyngedig fel Cymru y mae tynged y genedl, a ffyniant ei hiaith a'i hawl i'w llywodraeth yn dod o dan y pennawd “gwleidyddiaeth plaid.”' Dadl R. Tudur Jones yw fod tynged Cymru, yr iaith a chymunedau Cymraeg yn fwy na “gwleidyddiaeth plaid” a'i fod o bwys mawr i'r eglwysi ymateb i'r argyfwng:

"Un peth na all arweinwyr y capeli na'r eglwysi ei osgoi bellach yw bod hyn yn ffrwyth dinistr cymdeithasol anaele. Byddai'r eglwysi'n anghofio eu swydd broffwydol petaent yn fud yn wyneb y fath strempio. Addawodd y gwleidyddion fara i'n hardaloedd a'r hyn a ddaeth oedd diweithdra. Cadwodd yr eglwysi fflam ein traddodiad Cristnogol Cymraeg yn fyw pan nad oedd na gwleidydd nac uchelwr nac ysgolfeistr yn malio a fyddai byw ai peidio... Fe ddistrywir y traddodiad Cristnogol Cymraeg trwy'r ystryw syml o ofalu na bydd byth ddigon o addysg Gymraeg nac o urddas cyhoeddus ar y Gymraeg i sicrhau'r olyniaeth. Mewn gair, fe wyr pawb sy'n gweithio yn ein heglwysi fod y diwrnod wedi dod i siarad yn blaen. Mae'n rhaid i Mr Hughes a'i gymrodyr ateb am y storm gymdeithasol enbyd yr ydym yn ei chanol. O safbwynt yr eglwysi mae hynny'n fater o foesoldeb elfennol ac o ofal bugeiliol dros y praidd."

Barn Cledwyn Hughes ydy nad busnes yr eglwys yw llefaru am dynged Cymru ond mewn ymateb fe ddywed R. Tudur Jones mai 'busnes cyntaf eglwysi yw bod yn eglwysi. Ond eu busnes hwy hefyd, nid busnes gweinidog y goron, yw diffinio beth mae hynny'n ei olygu.' Mae'r ddadl gyhoeddus yma gyda Cledwyn Hughes yn eithriadol bwysig yn fy nhyb i i ddeall meddwl gwleidyddol R. Tudur Jones fel gwleidydd Cristnogol yn arbennig felly ei ymateb a'i ddelio gyda'r Wladwriaeth Seisnig oblegid mae R. Tudur Jones yn dadlau'n glir a chroyw fan yma mai un o ddyletswyddau'r yr eglwys yw dal y wladwriaeth yn atebol: 'Ond pan fo hi [y wladwriaeth] yn dechrau ymagweddu fel petai'n ddwyfol neu pan fo'n gweithredu'n anghyflawn,' meddai R. Tudur Jones, 'yr adeg honno mae'n bryd i Gristnogion ymuno gyda'r dinasyddion oll i'w cheryddu.'

Diddorol!

Deddf Iaith di-ddanedd: Cymru'n Un yn methu ETO

Cyhoeddiad anhygoel o siomedig arall gan Rhodri Glyn-Thomas heddiw ynghyl a pa gwmniau/asiantaethau fydd yn dod mewn i'r Ddeddf Iaith Newyd yn cael eu tynnu fewn i'r Ddeddf Iaith bresennol - ag eithrio eithriadau prin fel y Post Brenhinol ac o bosib y Loteri Genedlaethol nid yw rhain yn gwmniau/asiantaethau mae Cymry Cymraeg yn gwneud gyda nhw dydd i ddydd fel dyweder Tesgo, Cwmniau Ffôn Symudol, Banciau y Stryd Fawr ayyb...

Er enghraifft bydd disgwyl i Fanc Lloegr gydymffurfio nawr OND dwi'n siwr mae dyna'r banc sydd a'r nifer lleiaf o gwsmeriaid sy'n Gymry Cymraeg i gymharu a dywed HSBC, Lloyds ayyb... siomedigaeth arall fan hyn o addewidion Cymru'n Un yn toddi ffwrdd.

Y rhestr:

Asiantaeth Gwella Plismona Cenedlaethol
Awdurdod Gweithredu'r Gemau Olympaidd
Awdurdod y Diwydiant Diogelwch
Banc Lloegr
Comisiwn Annibynnol Cwynion yr Heddlu
Comisiwn Cystadleuaeth
Comisiwn Datblygu Cynaliadwy
Comisiwn Etholiadol
Comisiwn Hapchwarae
Comisiwn y Loteri Genedlaethol
Cronfa Loteri Fawr
Cyllid Cymru
Cymdeithas Fferyllol Frenhinol Prydain Fawr
Cyngor Ceiropracteg Cyffredinol
Cyngor Defnyddwyr Dŵr
Cyngor Llyfrau Cymru
Cyngor Optegol Cyffredinol
Cyngor Osteopathig Cyffredinol
Cyngor Prydeinig
Cyngor Rhagoriaeth Rheoleiddiol Gofal Iechyd
FFORWM NESTA (Gwaddoliad Cenedlaethol dros Wyddoniaeth, Technoleg a'r Celfyddydau)
OFCOM
Sefydliad Datblygu Cymunedol
Swyddfa Archwilio Cymru
Tribiwnlys Anghenion Addysgol Arbennig Cymru
UK Sport
Uned Ddata Llywodraeth Leol
Y Post Brenhinol
Y Rheoleiddiwr Pensiynau
Ymddiriedolaeth Arbed Ynni
Ymddiriedolaeth Carbon

Cynghorau Sgiliau Sector x 25
Cogent
Cyngor Sgiliau Gwasanaethau Ariannol
Diwydiannau Creadigol a Diwylliannol
Dysgu Gydol Oes
e-sgiliau
Go Skills
Improve
Lantra
Pobl yn 1af
Proskills
SEMTA
Sgiliau Adeiladu
Sgiliau ar gyfer Cyfiawnder
Sgiliau ar gyfer Gofal a Datblygu
Sgiliau ar gyfer Iechyd
Sgiliau ar gyfer Logisteg
Sgiliau Asset
Sgiliau Llywodraeth
Sgiliau Modurol
Sgiliau Ynni a Chyfleustodau
Skillfast
SkillsActive
Skillset
Skillsmart
Summit Skills